Yelken seyri yelkene gelen rüzgarın en iyi şekilde kullanılması prensibine dayanır.

Yelkenli teknelerin hızı herşeyden önce rüzgarın hızına bağlı olmakla beraber rüzgarın geldiği açıya da çok ilginç bir bağlılık gösterir. Bu ilginç bağıntı tekne tasarımcıları tarafından hesaplanıp yayımlanır ve "polar grafik" olarak bilinen bir diyagram ile temsil edilir. Bu diyagramlarda rüzgar hızının değişmediği varsayılır ve teknenin hızının rüzgarın estiği yöne göre hangi değerleri alacağı gösterilir. Bu gösterimde merkez noktasına olan uzaklık (kutupsal (polar) koordinatlar ki isim buradan gelir) kullanılır. Bir örnek vermek gerekirse aşağıdaki şekilde kalın siyah çizginin farklı açı değerlerinde merkeze olan uzaklığı teknenin hızını temsil eder. Bu okumayı kolaylaştırmak için farklı hız değerleri için iç içe çemberler çizilmiştir. Bir örnek olarak Hobie 20 model bir katamaranın 10 mil rüzgar eserken hangi yöne hangi hızla gidebileceği aşağıdaki diyagramda gösterilmiştir. Bu grafik incelendiğinde mesela rüzgara 50 derece açı yapan bir teknenin 10 mil hız yapaibleceği anlaşılır. Aynın tekne 90 derece açı ile giderken hızı 14 mil civarındadır. 

Farklı rüzgar hızlarına göre çizilen polar diyagramların aynı grafik üzerinde de gösterildiği olur. Aşağıdaki grafik buna bir örnektir. 

Görüldüğü gibi yelkenli tekneler tam rüzgara doğru gidemeseler bile 20-30 derece kadar yakın açılara kadar rüzgara "yaklaşmaları" mümkündür. Açı arttıkça hız da giderek artar ve 100-120 dereceler civarında bir maksimum değerine ulaşır. Ondan sonra tekrar düşüşe geçer. Tam arkadan eserken "şaşırtıcı" şekilde yavaşlar. Yelkenli teknelerin bu karakteristik özelliği rüzgarın "bağıl hızı" ve yelkende üretilen "taşıma" (lift) kuvvetinin birleşik bir sonucudur ve bunlar cinsinden anlaşılabilir. Temel yasalardan başlayarak konunun detaylı bir anlatımı aşağıdaki videoda yapılmıştır:

[video:https://www.youtube.com/watch?v=rlrLcSsE3hg&t=0s align:left]

Rota belirlendikten sonra ve bu rotada sabit olarak seyredilirken, yelkenler yapraklanana kadar ıskotalara boş verilir. Yelkenlerin bir bölümünün ya da tamamının yapraklanıyor olması, o bölümün ya da tüm yelkenin gelen rüzgara paralel olduğunu gösterir. Bu durumda yelken gerektiği gibi dolmuyor, tam performansla çalışmıyor demektir.

Seyirdeyken, rüzgar ile karşılaşan ilk yelkenin ayarı ilk önce yapılır. Rüzgara yakın orsa ve apaz seyirlerde bu ön yelkendir, pupa seyirlerinde ana yelkendir.

Yelkenin her iki tarafında da bulunan hafif tüyler uygun açıyı ayarlamada çok yararlıdır.  Seyir fenerlerinde olduğu gibi sağdaki yeşil soldaki kırmızı renklidir. Seyredilen kontraya bağlı olarak bunlardan bir tanesi rüzgarüstü, bir tanesi rüzgaraltıdır, cenova da orsa yakasına yakın, üç sıra halinde olur.

Her 3 sıranın da sağlı-sollu tüylerin birbirine paralel olması en uygun yelken ayarının yapıldığını gösterir.

Rüzgarüstü tüylerin paralel olması, rüzgaraltının düşük veya havalanamıyor olması, rüzgarın tekneye ve yelkenlere çok açık bir açıdan geldiğini ve ıskotaların kasılı olduğunu düşündürür. Iskotalar laçka edilerek, rüzgaraltı tüyler havalanmaya başlayıp, rüzgarüstündeki tüylerle paralel oluncaya kadar ayar yapılır. Bunlar yapılırken rota değiştirilmez ve sabit tutulur. Rüzgardaki yön değişikliklerinin ve dalga hareketleriyle yalpalanmanın bu ince ayarları değiştireceğini unutmamak lazımdır. 

Cenova tüylerinden rüzgarüstü 3’ünün de aynı olmasını sağlayan, cenova arabasının yeridir. Araba arkaya alındığında üst taraf tüyleri boşalır, öne alındığında alt taraf tüyleri bozulur. 

Ana yelken ayarı için bumbanın orta hat ile olan açısı değiştirilir. Doğru ayarlanmış bir cenova ve araba ile, ana yelken iskotası orsa yakası yapraklanmaya

başlayana kadar laçka edilir. Bazı ana yelkenlerde aynı cenovada olduğu gibi tüyler bulunmaktadır. Aynı prensibe dayanarak çalışırlar. Formu itibarıyla her iki yelken de ön taraftan, başka bir deyişle orsa yakalarından başlayarak yapraklanırlar.

Ana yelkende cenovaya kıyasla daha çok ayar mekanizması vardır. Bunlar araba, cunningham, pupa palangası ve gergidir. Iskotanın yerini tespit eden araba, sert havalarda rüzgaraltına, hafif havalarda rüzgarüstüne doğru ilerletilir. Bu sayede yelkenin toru ihtiyaca göre azaltılmış veya arttırılmış olur. Pupa palangasıyelkenin torunu öne aşağıya çeken bir diğer elemandır. Sert havalarda boşu alınır. Pupa seyirlerinde, özellikle kavança sırasında bumbanın havalanmasını engeller. Cunningham ana yelkenin orsa yakasını aşağıya doğru çeker, yelken içindeki kırışıklıklara engel olur, toru aşağıya doğru indirir, sert havada gergin tutulur. Ana yelken gergisi ana yelkenin ıskota yakasını bumbanın ucuna doğru gerer, toru azaltır. Sert havalarda boşu alınır. 

Bunlara ek olarak her iki yelkenin de güngörmez yakaları boyunca uzanan, yelkenin içine tespit edilmiş bir gergi daha mevcuttur. Yelkenin serbest kenarında oluşacak yapraklanmalarda bunun boşu alınır.