Demirleme, Bağlanma ve Yanaşmalar Fasikülü, içindekiler

 

Kıçtan Kara

Son güncelleme: 17/08/17
Contributors: Cem Eğrikavuk, Hakan Tiryaki, Mehmet Erem

Bizim sularda en yaygın olarak kullanılan demirleme-yanaşma tiplerinden birisidir. Akdeniz gibi gelgitlerin az olduğu ve sıkışık koylar ve limanlarda tercih edilen uygulamadır. Tekneye giriş çıkış açısından kolaylık sağlar ancak manevrası diğer yanaşma modellerine göre (aborda, alarga ve hatta baştankara) nispeten zordur.

Ege ve Akdeniz’de gündüzleri hakim olan meltemin güneş batışı ile şiddetini azaltması ve sabaha karşı yönünü tamamen değiştirmesi sebebiyle tekneler, kafalarını rüzgara çevirip, demirin merkezde olduğu bir dairede dönerler. Bu esnada, zincir zeminde kollarından bir ya da birkaçı dışarıda kalan balıkçı demiri veya 4 kollu gibi demirlere takılıp taramaya yol açabilirler. Güney sahillerinde baştan demir atıp kıçtan sahile bağlanmanın önemli sebeplerinden birisi de budur.

Aynı yaklaşımın bir diğer sebebi de, bizim kıyılarda hızla derinleşen koylardır. Eğimi fazla olan zeminlerde alargada kalmaktan kaçınmak için kıçtan alınan koltuk ile demirin her zaman daha sığ sulara doğru çekilmesi ve derine doğru yuvarlanmasının önüne geçilmiş olur. 
 

Yanaşma Öncesi

  1. Planlamanızı iyi yapın. Alargada kalmak için demir sermeye kıyasla, ırgattaki kişi ile dümenci arasındaki uyum ve zamanlama, bu manevrada daha da önem kazanır.
  2. Donanımı tanımak, teknenin  hareket kabiliyeti ile ataletini hesaplamak önemlidir. Kaç metre zincir var? Koltuk halatları kaçar metre? 
  3. Kıç koltuklarınızı ve usturmaçalarınızı henüz manevraya başlamadan hazır edin.
  4. Rüzgarı hesaplayın. Kafadan geldiğinde daha yavaş, kıçtan geldiğinde daha devirli kullanmaktan kaçınmayın. Birçok kez en zorlayıcı olanı yandan geldiği durumdur.
  5. Tornistan basmadan önce uzanıp suda yüzen bir halat olup olmadığına bakınız. Arkadan çekilen dinginin halatı pervaneye en çok dolanan halattır! 
  6. Teknenin kıçında çekilen dingiyi başa alın. Bunun için en uygun zaman, teknenin üstünde yol olmadığı tam tornistana geçerken oluşan aralıktır. 
  7. Teknenin su altı formu ve pervane kanatları sebebiyle tornistana başlarken, teknenin nasıl hareket edeceği belirleyicidir. Şaftlı teknelerin büyük çoğunluğu tornistan basıldığında teknenin kıçını iskeleye atacak şekilde manevraya başlarlar.
  8. Tornistanda teknenin dümen dinlemesi ancak üzerinde yol varsa mümkündür. Bir şekilde manevra kesintiye uğrarsa, tekrar tornistan basılacaksa pervane etkisiyle teknenin kıçının atacağını hesaplayın.
  9. İskeleye ya da rıhtıma bağlanmak sahilde bekleyen bir profesyonelin olduğu durumlar nispeten kolaydır, yoksa bir yabancıdan rica etmek gerekebilir. Başkalarının attığı bağları, profesyonel bile olsalar, her iş bitip sahile çıktığınızda mutlaka kontrol edin.
  10. Eğer sahilde yardım edecek kimse yoksa, iyice yanaşıp birisinin rıhtıma ya da iskeleye çıkması gerekebilir. Olası yaslanmalar için kıça bağlı bir balon usturmaçayı hazır tutmak önemlidir.
  11. Eğer uzun bir koltukla kimsenin olmadığı bir sahile bağlanılıyorsa uzun koltuğu hazırlayın, rodasını açın, düzenli olduğuna dikkat edin. Bir çımasını uygun yerden dışarı çıkartıp, teknede kalan çımasını geçici olarak tespit edin.
  12. Sahile yüzerek çıkacaksanız mutlaka ayakkabı veya terlik giyin.
  13. Dingiyle çıkacaksanız sahile çıktığınızda önce dingiyi sağlama alın. 
  14. Her zaman rüzgarüstü koltuğu önce bağlayın. 
  15. Bazı durumlarda tüm halatı alıp, sahile botla çıkıp ve palamarı uygun yere tespit ettikten sonra manevraya başlamak ve demir atmak daha uygundur. Özellikle rüzgarın yandan geldiği durumlarda, demirini atmış ve yerine tornistanda girmiş tekneden çıkıp sahilde halatı bağlarken geçen zamanda teknenin rüzgaraltı tekneye yaslanması söz konusu olabilir.
  16. Çapanın yere değmesini istediğiniz noktayı belirleyin. Nispeten sığ koylarda bu karadan belirli bir mesafe olabilir. 3-4 tekne boyu genelde uygun bir mesafedir, ama derin koylarda çapa dibe inene kadar tornistanda devam edilirse, istenilen noktadan daha içeride kalınmış olunabilir.
  17. Alargada kalındığından farklı olarak derinliğin 4 veya 5 katı gibi hesaplamalar, kıçtankarada yapılmaz. Bunun yerine teknenin sahilden uzaklığını hesaplamak daha doğrudur. 
  18. Ancak manevranın gerektirdiği hız sebebiyle, çapayı indirmeye başlanılan nokta, çapanın dibe değidiği nokta olmayacağını unutmayın. Gerekirse manevraya çok daha uzak bir mesafeden başlayın. Teknenin dümen dinlemesi için gerekli alan da bu sayede sağlanmış olur. 
  19. Tonoz atılmış yerlere demir atmayın. 
  20. Zincirlerin ve çapaların birbirine takılmaması için mümkünse zincirlerin ve tekne omurga hatlarının birbirine paralel olması istenir. 
  21. Eğer bu mümkün değilse, geç demir atan (üstteki zincir) erken çıkmalıdır. Yoksa takılma kaçınılmaz olur.
  22. Kıçtankara rıhtıma yanaşıldığında bosa koymak mesafeyi ayarlamak açısından zorluk çıkartabilir. Eğer gerekliyse, bosa halatını uzun tutarak ayar yapmak ve zincire de çok boş vermemek halatın koptuğu durumlarda teknenin  kıçta yaslanmasına engel olur. 

Yanaşırken​

  1. Tornistan manevrasına çapanın yere değmesini istediğiniz yerin çok önünden başlayın. Tekne yollansın, o noktaya geldiğinizde kontrol sizde olsun.
  2. Çapayı, daha tornistana başlarken belli bir derinliğe indirin. Bu sayede teknenin kafası yandan gelen rüzgar ile atmaz. Hedeflediğiniz noktaya yaklaşırken devamını bırakmaya başlayın.
  3. Tonoz alınması gereken yerlerde bu mümkün olamaz. Tekne girmesi istenen yere yerleştirdikten sonra tonoz kıçtan alınıp başa götürülür.
  4. Bazı bot desteği veren marinalarda tonoz halatının iskele veya pontondaki çıması fora edilip, teknenin yerine girmede önce başına getirilir. Bu sayede yandan esen rüzgarda teknenin kafasının atmasına engel olmak mümkündür. 
  5. Sert rüzgar ve dar, sıkışık yerleşmiş marinalarda baş pervanesi ve diğer önlemlere rağmen rüzgaraltına yaslanacak tekneye, marina botları iterek veya çekerek destek olabilirler. 
  6. Deplasmanı büyük, ağır teknelerde, koltuğun boşunu elle almakta zorlanıyorsanız, motor kuvvetinden yararlanın. Tornistan yarım yol basılıyken, kıç koltuğun boşunu alıp, voltalayıp bağladıktan sonra motoru boşa aldığınızda koltuğun gerileceğini göreceksiniz.
  7. Koltuğun boşunu almanın bir diğer yolu cenova vinçlerinden yararlanmaktır. Iskotaları lava edip, koltuğu o taraftaki vince alarak boşunu vinç koluyla almak elle çekmekten daha kolaydır. Nihayeten koltuğun vinçte kalması istenmezse, ikinci bir koltuk alınıp koç boynuzuna volta edilebilir. 
  8. Teknenin özellikle rıhtıma yanaşacağı durumlarda, dümen palasının altının temiz olup olmadığını bakarak kontrol edin. Sadece derinlik göstergesine bakmak yanıltıcı olabilir, malum gösterge derinliği salmanın önünden ölçmektedir. 
  9. Koltukların hepsini bağladıktan sonra demirin de boşunu alın. Eğer sağlam tutunduysa, bir süre sonra gerilecektir. Eğer tarıyorsa, devamlı olarak çekmeye rağmen bir türlü gerilemez.
  10. Tekneyi hemen terk etmeyin. Bir süre tarayıp taramadığına bakın. Bunun için en uygun gözlem boşalan koltuk halatlarını takip etmektir.
  11. Gerekirse demiri alıp tekrar çıkmak ve tüm manevrayı tekrarlamaktan çekinmeyin.
  12. Diğer tüm demirleme manevralarında olduğu gibi, eğer ortam müsaitse (dalarak ya da ayna yardımıyla bottan bakarak) çapanın ve zincirin durmunu kontrol etmek çok yararlıdır.

Demiri atıp geri geri tam iskeleye yanaşacakken, zincirin bitmesi herkesin başına gelebilecek sevimsiz bir olaydır. Manevrayı kesip, tüm zinciri toplayıp, dışarı çıkıp tekrar atmak bir çözümdür. Bir diğer pratik çözüm ise, zinciri ırgattan çıkartıp, hırça mapası bağlantısındaki kilidi açıp ucuna izbarço ile bağlanacak kalın ve yeterli uzunluktaki bir halatla beraber boş koymaktır. Manevrayı tekrarlamaya gerek kalmaz, zincir serilmiş olur, uzun halat ile esneme sağlanmış olur. Birçok soruna cevap pratik bir çözümdür. 

Çıkarken

Çıkarken yapılacaklar girerken yapılacakların tam tersidir, ancak birkaç küçük husus.

  1. Rüzgarüstü koltuk veya açmazlar en son çözülür. Diğerlerini önceden boşlayın. Koltukların doblin olması tekne içinden çözülüp, alınmasını kolaylaştırır. Bir diğer kişinin pontonda veya rıhtımda beklemesine gerek kalmaz. 
  2. Eğer rüzgar yandan bastırıyorsa ve sertse, yavaş çeken ırgatlarda sadece onun hızıyla çıkmaya çalışmayın. Motorla basıp hızla sıkışık yeri terk edin. 
  3. Botun rüzgaraltında kalıp, diğer tekne ve onun zinciriyle çapariz yapması sık karşılaşılan bir durumdur. Çıkmadan botu neta edin.
  4. Usturmaçaları ayarlayın. Çıkış veya girişte zor durumlar için serbest bir balon usturmaçanın, güvertede el altında bulundurulması her zaman çok yararlıdır. 
  5. Zincirlerin birbirine paralel olmadığı durumlarda takılma gerçekleşebilir, çıkarken rüzgarın atmasıyla sancak veya iskeledeki teknelerin aralığında kalmaya özen gösterin. 

Bir limana nasıl girildiyse, öyle çıkılır…

Limanlarda Bağlanma ve Tonozlar

Kıçtankara sadece ıssız koylarda yapılan bir uygulama değildir. Özellikle Akdeniz ve Ege’de birçok liman ve barınağa yanaşmada kullanılan standart uygulamadır. Marinalarda demir atılmadan, sabit tonoz düzeneğine bağlı halatlardan yararlanılır.

Güneydeki marina ve iskelelerde giren-çıkan teknelere çapariz yapmaması için ayrıca şamandıra kullanılmaz. Tonoz halatları, uzun tutularak, iskeleye volta edilir. Tekne yerine yerleştikten, koltuklar sahile verildikten sonra tonoz halatı başa götürülür ve boşu alınır. Rüzgarın yandan bastığı durumlarda bu ameliyenin hızlı bir şekilde yapılması gerekebilir, önceden hazırlıklı olmak uygundur. 

Dar ve sıkışık düzen marinalarda , marina botları tonoz halatını önceden karaya çıkıp alarak, teknenin başına getirirler. Bu manevrayı önemli ölçüde kolaylaştıran bir uygulamadır.

Bazı marinalarda, tonoz halatının boşunu elle almak mümkün olmayabilir. Böyle durumlarda (varsa) ırgatın fenerliğinden yararlanılabilir. Demir zincirini kavaletadan çıkartıp ırgat kumandasıyla tonoz halatının boşu alınabilir. Halatın fenerliğe hangi açıyla girdiği nereden geçtiğine dikkat ediniz. 

Düzeneğin izin vermediği durumlarda tekne yaklaşık 1/2 tekne boyu açıkta tutularak, tonoz halatı volta edilir ve kıç koltuklarının boşu, tornistanda yarım yol vererek, motor yardımıyla yapılır.

Bununla beraber İstanbul Boğaz’ı ve benzeri dalgalı demir yerlerinde ağır şamandıralar ve bunları zemine bağlayan apiko zincir sistemleri kullanılır. Yanaşma sırasında çapariz yaratmakla beraber halata binen yük için amortisman görevi görerek, hem zemindeki hem de teknede güverte üstü bağlantıları zorlamazlar. 

Bir diğer tip tonoz sistemi, daha geniş yer imkanı olan, rüzgarın yön değiştirmesi ile teknenin kendi etrafında serbestçe dönmesine izin veren sistemlerdir. Teknenin dönmesiyle su altı sisteminde sorun yaratılmaması için ağır fırdöndü şarttır. Fırdöndülerin çeker yükü aynı kalınlıkta zincirden ve baklasından çok daha az olduğu için en az 2 katı büyük olanları tercih edilmelidir. Şamandıralar küçük olup, tekneye alınırlar. 

Bir diğer tip sistemde, tekneler yine birbirlerine paralel ama sahilden uzak önlü arkalı tonoz şamandıralarına bağlanırlar. Teknenin kendi etrafında dönmesi söz konusu olmadığı için fırdöndü uygulanmaz. 

Yandan Rüzgar !

Güney sahillerinde yüksek yamaçlardan gelen kaçaklar ve sert civarnalar demirde kalan  herkesi rahatsız eder. Kısa sürmelerine rağmen, oldukça sert esmeleri sebebiyle rahatsızlık verirler.

Kıçtan sahile bağlanmış tekneler, rüzgara paralel iseler hele de aldıkları koltuk rüzgar üstündeyse rahat ederler. Ancak teknelerin bordasından gelen böyle sert rüzgarlarda hem kıç koltuğa ama daha da fazla demire yük binmesi taramaya sebebiyet verir. Bu durumda, kıç koltuk teknenin başına götürülerek, teknenin kafasının rüzgara doğru dönmesi sağlanır. Demire binen yük paylaştırılmış olur.

Ancak bu işlem diğer teknelerin de benzer bir uygulama yaptığı durumlarda mantıklı bir yaklaşımdır. Yandaki büyük teknelerden alınan açmazlar, demire binen yükü azaltmada yararlı olabilir.

Bütün bu önlemlere rağmen demir tarıyorsa, demir alıp çıkmak gerekir. Genelde yüksek yamaçlardan inerek sahilde çok sert esen bu kaçaklar, koydan çıkıp açıkdenize seyredince etkilerini kaybederler.

1-  I no'lu teknede, rüzgar tam kafadan geliyor. Tüm yük çapada. Bazı durumlarda koltuk halatlarının çapraz olarak alınması kıçın gezinmesini azaltabilir. 

2- II no'lu teknede rüzgar başomuzluğa doğru drise etmiş vaziyette, tekne açmaz olarak alınabilecek bir sabit nokta varsa uzun koltuk ile demirin taramaması sağlanabiir. Aksi takdirde, rüzgar yönüne uygun ikinci bir çapa botla taşımak suretiyle atılabilir.

3-III no'lu teknede rüzgarüstünde kuvvetli demir atmış bir başka tekne varsa ondan yardım isteyerek koltuk almak örneği gösterilmiş. 

4-IV no'lu uygulama karamursala denilen uygulama. Rüzgarüstü kıç koltuğu teknenin dışından alınarak, kıç taraftan fora edilip baş tarafa voltalanır. Bu sayede tekne kafasını rüzgara döndürerek rahatlar. Teknenin rüzgara en az direnç oluşturduğu rüzgarı kafadan aldığı durumdur. Bazı tekneler eğer yeterli alan varsa ve derinlik uygunsa alargaya çıkmayı tercih edebilirler.

5- V rüzgarın değişken olduğu durumlarda aralarında 40-60 ° açı olacak şekilde atılmış ikinci bir çapa (fırtına demiri) gezinmeyi azaltır. 

Yeni yorum ekle
Bu alanın içeriği gizlenecek, genel görünümde yer almayacaktır.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.