≡ Med-Cezir

Med-Cezir olayı, dünyamızın üzerinde ay ve güneşin kitlesel çekim etkileri nedeni ile, dünya üzerindeki geniş su kütlelerinin düzeylerinin periyodik olarak dikey hareketleridir.

Newton’un çekim kanununa göre, kitleler arasındaki çekim kuvveti kitlelerin ağırlıkları ile doğru, aralarındaki mesafenin karesi ile ters orantılıdır. Buna göre ayın güneşe nazaran dünyaya çok yakın bulunması, dünya üzerinde oluşturduğu kitle çekim kuvveti güneşe göre daha fazladır. Güneşin, med-cezir olayı üzerindeki etkisi aya naza-ran 3/7 oranındadır.

Olayı teorik olarak basitçe açıklayacak olursak, dünya üzerindeki kitleler, yerçekimi ve dünyanın dönüşünden olu-şan merkezkaç kuvvetlerinin etkisinde olup bir denge içindedirler. Ancak Ay’ın yörüngesindeki periyodik hareke-tinde, dünya ile aralarında oluşan kitlesel çekim kuvveti, dünyadaki bir kütle olan suların molekülleri üzerinde, bu dengeyi değiştiren bir etki oluşturur. Ay’ın bulunduğu yöndeki merkezkaç kuvvetine eklenen kitle çekim kuvveti bu kuvvetin büyümesine bunun sonucunda bu bölgedeki suların yükselmesine neden olur. Buna karşılık Ay’ın bulun-duğu yönün tam karşıtındaki dünya bölgesinde, kitle çekim kuvveti, aynı oranda bu sefer yerçekimi kuvvetinde eksiltici bir etki yarattığı nedeniyle bu bölgede artan merkezkaç kuvveti sonucunda yine suların yükselme olayını yaratır. Suların Ay’ın bulunduğu yön ve karşıt yönde yükselmesine karşılık bu yönlere 90 derecelik yönlerde sula-rın alçalma olayını oluşturur. Genel olarak 24h 50m’lık bir ay gününde, suların periyodik olarak alçalıp-yükselme hareketi, iki kez yinelenir. Aynı teoriyi güneşin kitlesel çekimi için de düşünürsek, Güneş ile Ay’ın aynı yönde olması halinde kitlesel çekim kuvvetlerinin ikisinin toplamı olacağı cihetle sulardaki yükselme ve alçalma en üst düzeyde gelişir.

Bu şekilde med-cezir olayına En Yüksek Su HWS veya En Alçak Su LWS olayı denir. (Spring Tide).

Güneş ve Ay’ın birbirinden faklı yönlerde olması, bu olayın değerinin daha değişik ve az olmasına neden olur. Güneş ve Ay etkilerinin birbirlerini azaltıcı mevkilerde olması halinde ise, yani uzaydaki mevki itibari ile güneş  ile ay birbirlerine 90° açısal mevkilerde olması halinde Az Yüksek Su HWN, Az Alçak Su LWN olayı gelişir (Neap Tide).

Chart Datum–Harita Seviyeleri

Genellikle en alçak su düzeyi ve onların daha altında olan bir su yüksekliği değeridir. Alçak Su zamanları çok ender olarak harita düzeyinin altına düşer. Bu durumda Tide Tables cetvellerinde gösterilen alçak su değeri  (-LW) şeklinde veya cetvelde açıklanan özel bir işaretle belirlenir.

Neap Tide-En Az Med-Cezir

Güneş ve Ay’ın uzayda birbirine nazaran 90° açı teşkil edecek mevkilerde bulunmaları halinde (İLK DÖRDÜN-SON DÖRDÜN) zamanlarında çekim etkileri karşıt yönlerde olacağı nedeniyle su düzeyleri yükselme ve alçal-mada en az düzeyde olur.

Spring Tide-En Fazla Med-Cezir

Güneş ve Ay’ın bir yönde ve aynı hizada oldukları (YENİAY ve DOLUNAY) zamanlarında çekim etkileri birleşe-ceği nedeniyle, suların en yüksek ve en alçak düzeylere ulaşmalarıdır.

Duration of Rise-Menzil Zamanı

LW’ dan HW’ a veya tersi olan bir durumdaki zaman sürecidir.

Diurnal Tide-Günlük Med-Cezir

Dünyanın bazı bölgelerinde 8h süreçli bir HW bir LW olarak görülen Med-Cezir.

Stant-Kararlılık

Alçak sudan yüksek su durumuna geçişte veya bunun tersi yüksek sudan alçak su durumuna geçişte suların yüksel-me ve alçalma süratinde bir anlık duraklama zamanıdır.

Range-Menzil

Bir yüksek su düzeyi ile onu takip eden bir alçak su düzeyi arasındaki düzey farkıdır.

Med-Cezir Akıntıları

Med-Cezir olayı ile ilgili olarak deniz sularının yatay bir hareketi vardır, ki biz okyanusun tabii akıntılarından ayırt edebilmek için Med-Cezir akıntısı diye nitelendiriyoruz.

Bu yatay akıntıların denizden karaya doğru olanına Flood Current, karalardan denize doğru olanına Ebb Current adı verilir.Bu akıntılar bir Med-Cezir olayı süresince birbirini takip eden akıntılardır.

Bu iki akıntı sırasınsa suların durgun olduğu kısa bir süre vardır. Buna durgun su (Slack Water) denilir.

Gel-Git Akıntıları

Gel-git akıntıları, suların periyodik olarak yükselip alçalmasıyla ilişkili olarak oluşan yatay akış hareketidir.Tek salınımlı gel-gitlerde ise zaman-akıntı ilişkisi sabit değildir.Gel-gitin zayıf olduğu denizlerde gel-git akıntıları da çok yavaş gelişir ve hızları 5 cm/sn’yi geçmez.Yarım günlük gel-gitte, akıntılar 6 saat 12 dakika süre ile sahile, 12 dakikalık süre ile denize doğru akar.

Gel-Git Tipleri

Gel-giti oluşturan kuvvetlerin etkisiyle yarım günlük, günlük ve karışık olmak üzere 3 değişik gel-git tipi oluşur. Ek olarak bir de güneş gel-gitinden bahsedilebilir. 

Gel-Git Tipleri

1-Yarım Günlük (İki Salınımlı) Gel-Git

Bu tipte günde iki alçak su, iki yüksek su görülür.Ardarda gelen iki alçak su ve iki yüksek su yükseklikleri arasında çok büyük farklılık olmayıp periyodu 12 saat 25 dakikadır. Kuzey ve Güney Amerika’nın Atlantik sahillerinin bir kısmı, Doğu Afrika kıyıları, Hint Okyanusu, Bengal Körfezi ve Batı Afrika ile Batı Avrupa kıyılarında görülür.

2-Günlük (Tek Salınımlı) Gel-Git

Bu tip gel-git görülen bölgelerde her ay, günde bir defa yükselme bir defa da alçalma olup, periyodu 24 saat 50 dakikadır. Meksika Körfezi, Java Körfezi, Tankin Körfezi, Antillerin bir kısmı, Ohotsk Denizi kıyıları, Baltık’da Fin ve Riga Körfezlerinde görülür.