Beton bloklar

Beton bloklar, belki de tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan kalıcı tonoz sistemlerini oluşturur. Uygun boyda ve ağırlıkta öncen hazırlanmış ve içine bağlama için kalın saçtan sap monte edilmiş bloklar zemine bazen tek bazen de birden fazla olarak yerleştirilirler. Yumuşak zeminlerde zamanla dibe gömülerek tutunmaları daha da artar. Ağırlık hesaplamaları yapılırken beton blokların deniz suyu içersinde ağırlıklarının %35-45’ini kaybedeceği unutulmamalıdır.

Bu yüzden birçok tonozcu beton içine hurda metal ağırlık atar.

Beton bloklar yapması ucuz, kolay ama atması zor ünitelerdir. Dezavantajları kalıcı olmalarıdır.

200 kilonun üstünde ağırlıklara sahip beton blokların profesyonel ekipler tarafından yerleştirilmesi gerekmektedir. Blok oluşturulurken beton içine gömülecek sapın mümkün olduğunca kalın olması ve aynı zamanda beton içindeki bir karkas konstrüksiyona iştiraklenmesi yararlıdır.

Sap her zaman yekpare metalden oluşturulur. Kat kat yapılan sap su içinde kısa sürede korozyona uğrar ve erir.

10-15’den daha fazla eğime sahip zeminlerde beton bloğun gerekirse sahile bir zincirle tespiti yapılması gerekebilir. Aksi takdirde, özellikle yumuşak zeminlerde kayması ve yerinin değişmesi işten bile değildir.

Büyük betaon bloklar genelde kare veya dörtgen prizma şeklinde dökülür ve yerleştirilirler. Kaymasına engel olmak için ek bir ağırlığın zinciri zemine basmasını sağlamak gerekebilir.

Mantar Demiri

Robert Stevenson tarafından ilk olarak 1807’de kullanılan bu demir, ters çevrilmiş içi bış bir mantara benzediği için bu isimle anılmaktadır. Genellikle kalıcı tonozlarda kullanılmakla beraber ufak olanları küçük deniz araçlarında çok faydalıdır. Genellikle balçık-çamur zeminlerin olduğu liman ve barınak içlerine atılır, zamanla ağırlığı ile batar ve neredeyse tama yakın dibe gömülür. Bu şekilde tamamen gömülmüş bir mantar çapa, yaklaşık kendi ağırlığının 10 katı kadar bir tutunma sağlar. Sezon başlamadan bir süre önce atılmasının mantığı budur, bu geçen süre zarfında çamura iyice gömülerek güçlü rüzgarlara dayanacak hale gelir. Gömülmesi ancak yan yattığında mümkün olduğu için ve dik olarak kaldığında çapariz yapmasına engel olmak amacıyla, belli bir boyun üstündekilerin sapında, yan yatmasını kolaylaştırmak amacıyla fazladan ağırlık olabilir. (Resim-97)

Standart Tonoz Düzeneği

Standart tonoz düzeneği ile kast edilen, Resm-126’da gösterilen düzenektir. Buna göre:
1-Teknenin kullandığı kalibre zincire uygun, tonozun atıldığı derinlik kadar apiko suracak bir zincirin yüzeydeki ucuna, bu ağırlığı taşıyacak kapasitenin iki katı büyüklükte şamandıra bağlanır.

2-Derinliğin 1,5 katı, bahsi geçen kalibre zincirin mukavemet olarak 2 katı yüke dayanıklı ağır zincir dibe serilir.

3-Bu zincirin ya en dibine ya da şamandıra tarafına, asılı zincirin kalibresinin iki boy büyüğü fırdöndü konulur.

4-Çapa olarak mantar çapa kendi ağırlığına kıyasla en fazla tutunma kapasitesi olan çapadır. Uygun zeminde, gömüldükten sonra ağırlığının yaklaşık 10 katı kopma yüküne dayanır.

5-Düzenekten çıkan halatlar sancak ve iskele başomuzluğa ayrı ayrı gelecek şekilde tasarlanır.

6-Bağlantılarda mutlaka kasa dikişi ve radansa kullanılmalıdır. Esneme kapasitesi açısından 3 kollu naylon veya polyester halat tercih edilir.

7-Halatın bağlantısı tercihen dipten gelen asılı zincire veya fırdöndüsüne direkt olarak yapılır. Şamandıra üzerindeki bağlantılar kullanılmaz.

Zincirler ve bağlantıları

Birden fazla tonozun atıldığı yerlerde geniş baklalı zincirler dibe serilmek için tercih edilirler. Baklaların kalibre zincirden daha geniş bir iç çapa sahip olması sayesinde istenilen yerinden kilit ile dikey zincir çıkartılabilir. Bunlar genelde yine zincir veya kalın halat olabilir. (Resim-126)

Kalıcı tonoz sistemlerinde kullanılan fırdöndü ve kilit gibi bağlantı elemanları, zincir materyali ne ise aynı olmalıdır.

Çapa bağlantılarında olduğu gibi galvaniz zincirlerde paslanmaz çelik kullanılmaz. Bunun sebebi devamlı hareket halinde olan sistemde, paslanmaz çeliğin galvanizle sürtünerek aşındırması ve koparmasıdır. Çapalarda yapıldığı gibi kilitlerin harbileri sabitlenmelidir.

Tonoz halatlarının yüzmemesine özellikle dikkat etmek gerekir, pervaneye takılır ve çapariz verebilirler.

Tonoz halatlarının tekne bağlıyken güverteye alınması ve suda bırakılmaması uygundur. Bu sayede kekamoz bağlamasının önüne geçilir